Şanlı böyüklärimizi öz gözümüzdä kiçiltmäkçün düşmän nälärä äl atmayıb?! El yolunda, torpaq, Vätän yolunda canlarını qurban vermiş neçä-neçä qährämanımızı indiyä qädär dä söymäkdä, onların müqäddäs ruhunu incitmäkdäyik. Bu läyaqätli ulularımızdan biri dä XVIII yüzildäki qürur qaynaqlarımızdan olan Ağamähämmäd şah Qacardır. Nä yazıqlar ki, “Qacar” dedikdä soydaşlarımız, här şeydän öncä, Stalinin sevimlisi Sämäd Vurğunun “Vaqif” dramındakı “qatır cinsisiniz doğub-törämäz”, “mayan turş ayrandır, zatın qırıqdır” kimi tükürpädän tähqirläri yada salır, hämin şairin Qacarın dilindän söylädiyi:

beytini xatırlayır vä bu böyük Qacar imperatoruna mähz S.Vurğunun sözläriylä qiymät verir!

Täässüf ki, Äbdürrähim bäy Haqverdiyevdän (1870-1933) başqa, demäk olar ki, heç bir Azärbaycan alim vä yazıçısı, düşüncä vä söz adamı ölümündän keçän 200 ildä Ağamähämmäd şahın üzärinä än müxtälif düşmänlärimizin yaxdığı läkäläri tämizlämäyä azca da varsa çalışmayıb. Mähz Äbdürrähim bäy ilk däfä olaraq “Ağamähämmäd şah Qacar” (1907) adlı faciäsindä böyük imperatorumuzu xalqının sevgisini qazanmağa can atan, düşmäni silahdan çox tädbirlä mäğlub etmäyä üstünlük verän, özünü heç bir çätin durumda itirmäyän ağıllı, tämkinli vä tädbirli hökmdar, ölkäsini işğalçılardan tämizläyän, bacarıqlı särkärdä, beynälxalq siyasi şäraiti yaxşı bilän vä müharibä qanunlarına därindän bäläd olan mahir diplomat kimi säciyyäländirib, onun şäxsi faciälärinin vä bäzän onu amansız olmağa sövq edän amillärin mahiyyätini açmağa çalışıb.

Täässüf ki, Äbdürrähim bäyin açdığı gäräkli cığır näinki yola çevrilmädi, äksinä, tezliklä onu kol-kos basdı. Azärbaycanda xüsusän sovet dövründä – Stalin çağlarında çıxmış elmi vä bädii äsärlärdä Ağamähämmäd şahın häyatı, işläri vä düşüncäläri başdan-başa qäräzli tährifl edilib; hämin äsärlär saysız yanlışlıqlarla, tähqirlärlä doludur. Täässüf ki, bütün yazarlarımız tarixi qaynaqlara üz tutaraq gerçäklikläri öyränmäk äväzinä, rus alimi P.Butkovun, rus mütläqiyyätinin täässübkeşi olan çeşidli “Qarabağnamä” müälliflärinin XIX yüzildä söylädiyi ağ yalanları bugünädäk tutuquşu kimi täkrarlamaqdadır.

Nä qädär üräkağrıdan olsa da demäliyik ki, 1995-ädäk – Qacarlar näslinin läyaqätli oğlu, akademik Çingiz Qacarın Qacar sülaläsindän çıxmış böyük şäxsiyyätlärä, o sıradan Ağamähämmäd şaha da häsr etdiyi yazıların yer aldığı däyärli “Qädim vä orta äsrlär Azärbaycanının görkämli şäxsiyyätläri” kitabının ilk näşrinädäk (rusca) bu böyük Azärbaycan imperatorunun bütün ömür yolunu işıqlandıran heç bir Azärbaycan müällifinin ayrıca yazısına rast gälmirik.

Akademik Çingiz Qacarın elmi vä poliqrafik baxımdan yüksäk säviyyädä näşr olunmuş (täässüf ki, yalnız rusca) “Qacarlar” (2001) kitabısa Azärbaycan oxucusuna çox däyärli hädiyyädir. Bütün Qacar näslinin soyağacını än däqiqliklä incäläyäräk bärpa etmiş görkämli alimin bu yazılarının elmi ictimaiyyätimizdä vä ümumän xalqımızda Qacarlar, o sıradan imperator Ağamähämmäd şah haqqında yanlış düşüncälärin aradan qalxmasında mühüm rol oynayağına äminik.

Täbii ki, Çingiz Qacarın äsärlärini bu mövzudakı yazıların sonu yox, yalnız uğurlu başlanğıcı kimi däyärländirmäli, başqalarıyla yanaşı, bu azman türk xanädanı haqqında da araşdırmaları gündän-günä genişländirmäli, çoxlu elmi, bädii vä publisist äsärlär ortaya qoymalıyıq – bunu Azärbaycanın milli mänafeyi täläb edir.

Özülünü yenicä qoyduğumuz “Azärbaycan imperatorları” silsiläsindän olan bu ikinci yazını – görkämli türk xaqanı Ağamähämmäd şah Qacar haqqındakı bu kitabçanı biz Ağamähämmäd şahın işlärindän zövq ala-ala, onu sevä-sevä hazırlamışıq vä bu zaman bircä istäyimiz olub – soydaşlarımız da özünün bu ulu imperatorunu bizim kimi sevsin!

Universitet auditoriyalarında Azärbaycan ziyalılarının milli ruhlu bir neçä näslini yetişdirmiş, öz ölmäz äsärläriylä milyonlarca soydaşımıza yurdsevärlik vä elsevärlik därsi keçmiş görkämli xalq şairimiz, akademik Bäxtiyar Vahabzadä lütfkarlıq göstäräräk bu äsärä “Ön söz” yazdı. Sözsüz ki, Bäxtiyar müällimi bu işä sövq edän, här şeydän öncä, onun Ağamähämmäd şah Qacar şäxsiyyätinä hörmätidir. Vaxtilä täläbäsi olmağımdan qürur duyduğum sevimli müällimimä, yazdığı däyärli “Ön söz”ä görä därin minnätdarlığımı bildiriräm.