“İnformatika vä hesablama texnikasının äsasları” fänni üzrä keçirilän olimpiadaların täşkil olunma qaydaları haqqında

(Etibar Axundov, 98 saylı mäktäbin müällimi)

Ayrı-ayrı fännlär üzrä keçirilän olimpiadlar orta vä ali mäktäblärdä tähsil alanların arasında än yüksäk hazırlıqlı vä yüksäk intelektual potensiala malik olan şagirdläri(täläbäläri) müäyyän etmäyä yönälib. “İnformatikanın vä hesablama texnikasının äsasları” fänni üzrä keçirilän olimpiadanın keçirilmä qaydaları digär änänävi fännlär üzrä keçirilän olimpiadalardan färqlänir. Çox täässüf ki, bu färqlär näzärä alınmır.

İnformatika fänni üzrä keçirilän olimpiadalar daha çox riyaziyyat fänni üzrä keçirilän olimpiadalara bänzäyir. İştirakçılara täklif olunan çalışmaların böyük äksäriyyäti sırf riyazi xarakter daşıyır. Bu çalışmaların informatika ilä demäk olar ki, heç bir älaqäsi yoxdur.

İnformatika vä riyaziyyat fännlärinin predmetläri arasındakı färqlär kifayät qädär böyükdür. İnformatika olimpiadası üçün näzärdä tutulmuş çalışmaları tärtib edänlär bu färqläri näzärä almalıdırlar.

İnformatika üzrä olimpiada çalışmalarının tärtibatında digär böyük problem bu fänn üzrä müasir tähsilin täläblärinä cavab vermäyän proqram vä därsliklärin mövcudluğudur. Olimpiada çalışmalarının bir hissäsi bu därsliklär äsasında tärtib olunur (bu äsasän olimpiadanın mäktäb vä rayon turlarında özünü göstärir).

İnformatika üzrä olimpiadanın keçirilmäsindä digär böyük problemlärindän biri dä texniki imkanlardan istifadä imkanlarının zäif olmasıdır. Bäzän informatika üzrä olimpiadaları kompüter sinifläri olmayan mäktäblärdä aparırlar. Hätta kompüterläri olan mäktäblärdä keçirilän olimpiadalarda çalışmalar kağız üzärindä häll olunur. Proqram mätnlär iştirakçının “kompüterindän” (beynindän) kağıza köçürülür. Translayor vä kompilyatorlardan keçmäyän belä “kağız” proqramların düzgün tärtib olunması sual altındadır. Çünki proqramların yaradılması müäyyän texnoloji qaydalara cavab vermälidir.

“İnformatikanın vä hesablama texnikasının äsasları” fänni üzrä keçirilän olimpiadalar aşağıdakı texnoloji qaydalara cavab vermälidir:

1. Olimpiadanın keçirilmäsi üçün zäruri texniki vasitälärin seçilmä vä istifadä qaydaları:

• Olimpiadanın keçirilmäsi üçün lazım olan minimum şärtlärä cavab verän, standart Basic interpretatorlu 8-däräcäli “Korvet” kompüter (tam işläk väziyyätdä olmaq şärti ilä) sinifi götürülür. 16-32 däräcäli kompüter siniflärindän istifadä olunan zaman onlarda standart Basic interpretatorunun (Gwbasic, QuicBasic, TurboBasic sistemlärindän birinin) olması zäruri şärtdir.
• Olimpiada iştirakçılarının sayı kompüter sinifinin şagird maşınlarından çox olarsa, olimpiadanın bir neçä mäktäbdä keçirilmäsi mäslähätdir.
• Olimpiada keçiriläcäk kompüter sinifinin işläk çap qurğusunun olması vacib şärtdir.
• Olimpiada çalışmalarının alqoritmlärini tärtib etmiş şagird/täläbälär kompüterdä särbäst surätdä öz proqramlarını yığıb, tänzimläyä bilärlär. Bu zaman standart Basic interpretatorunun HELP sistemindän tam istifadä edä bilärlär.

2. Olimpiadanı keçirän müällim-ekspert qrupunun seçilmäsi qaydaları:

• Olimpiadanı keçirän müällim-ekspertlär standart Basic interpretatorunda proqramlar tärtib etmäyi, bu proqramları kompüterä daxil etmäyi vä nizamlamağı, giriş-çıxış üçün näzarät verilänlärini tärtib etmäyi bacarmalıdırlar.
• Ägär olimpiadanı keçirmäk üçün yuxarıdakı şärti ödäyän müällimlär kifayät etmäzsä peşäkar proqramçılar eksper kimi olimpiadaya cälb oluna bilärlär.

3. Olimpiada çalışmalarının tärtib olunma qaydaları:

• Yalnız standart Basic-in 20 äsas operatoru (DATA, DEF, DIM, END, FOR, GOSUB, GOTO, IF, INPUT, LET, NEXT, ON, OPTION BASE, PRINT, RANDOMIZE, READ, REM, RESTORE, RETURN, STOP) vasitäsilä häll oluna bilän çalışmalar tärtib olunmalıdır. Digär operator vä funksiyalardan istifadä etmäk yolverilmäzdir.
• Olimpiada çalışmaları äsasän üç kateqoriya üzrä tärtib olunmalıdır:

1. sätri alqoritmlärin qurulması;
2. xätti proqramların tärtib olunması;
3. effektiv alqoritmlär äsasında çox funksionallı proqramların tärtib olunması;

• Olimpiada mäsäläläri 100 ballıq sistemdä qiymätländirilir:

1. kateqoriyası üzrä maksimal bal – 20 bal
2. kateqoriyası üzrä maksimal bal – 30 bal
3. kateqoriyası üzrä maksimal bal – 50 bal

Maksimal cämi bal - 100 bal

• Olimpiada çalışmalarını tärtib edänlär bu çalışmaları elä tärtib etmälidirlär ki, onları özläri 1,5 saata häll edä bilsinlär. Şagirdlär üçün çalışmaların tam hälli üçün 3 saat vaxt ayrılmalıdır.
• Olimpiada çalışmalarının ähatä etdiyi mövzular:

1. kateqoriyası üzrä tärtib olunan çalışmalar sırf riyazi mäsälälär äsasında tärtib olunmalıdır.
2. kateqoriyası üzrä tärtib olunan mäsälälär riyazi, fiziki, kimyävi proseslärin alqoritmläşdirilmäsi vä proqramlaşdırılmasını ähatä etmälidir.
3. kateqoriya üzrä insan fäaliyyätinin bütün sahälärini ähatä edän çalışmalardan ibarät olmalıdır.

4. Olimpiada çalışmalarının yoxlanması qaydaları (konkret çalışmaların qiymätländirilmäsi zamanı aşağıdakı şärtlär näzärä alınmalıdır):

• A. kateqoriyası üzrä tärtib olunmuş çalışmaların qiymätländirilmäsi:
• Giriş vä çıxış üçün näzarät verilänlärinin hazırlanması (2 bal)
• Alqoritmin düzgün icra olunmasını tämin edän şärti keçid operatlarından düzgün istifadä edilmäsi (8 bal)
• Riyazi modelläşdirmä metodlarının tätbiqi ilä effektiv alqoritmin yaradılması (10 bal)

• B. kateqoriyası üzrä tärtib olunmuş çalışmaların qiymätländirilmäsi:
• Giriş vä çıxış üçün näzarät verilänlärinin hazırlanması (2 bal)
• Proqramın mätnindä dolğun paspor vä şärhlär olması. Proqramın vizual struktur baxımdan düzgün tärtib olunması. (5 bal)
• Proqramın giriş vä çıxış interfeylärinin effektiv tärtib olunması (5bal)
• Proqramın düzgün icra olunmasını tämin edän şärti keçid operatlarından düzgün istifadä edilmäsi (8 bal)
• Riyazi modelläşdirmä metodlarının tätbiqi ilä effektiv proqramın yaradılması (10 bal)

• C. kateqoriyası üzrä tärtib olunmuş çalışmaların qiymätländirilmäsi:
• Giriş vä çıxış üçün näzarät verilänlärinin hazırlanması (2 bal)
• Proqramın vä altproqramların mätnindä dolğun paspor vä şärhlär olması. Proqramın vä altproqramın vizual struktur baxımdan düzgün tärtib olunması. (5 bal)
• Proqramın giriş vä çıxış interfeylärinin effektiv tärtib olunması (10 bal)
• Proqramın düzgün icra olunmasını tämin edän şärti keçid operatlarından düzgün istifadä edilmäsi (8 bal)
• Proqramın altproqramlarla effektiv işinin tämin olunması (10 bal)
• Riyazi modelläşdirmä metodlarının tätbiqi ilä effektiv proqramın yaradılması (15 bal)

5. Olimpiada iştirakçılarının seçilmä qaydaları:

• Orta mäktäb säviyyäsindä täşkil olunmuş informatika üzrä olimpiadada orta mäktäbdä tähsil alan här bir şagird iştirak edä bilär. Bu zaman yaş vä sinif färqläri näzärä alınmır.
• Ali mäktäb säviyyäsindä täşkil olunmuş informatika üzrä olimpiadada häm ali, häm dä orta mäktäbdä tähsil alanlar iştirak edä bilärlär. Bu zaman yaş vä tähsil säviyyäläri üzrä färqlär näzärä alınmır.
• İnformatika üzrä olimpiadada bütün mäktäblärin nümayändälärinin icbari şäkildä iştirak etmäsi yol verilmäzdir.
• İnformatika üzrä keçirilän olimpiadada iştirak etmäk istäyän här bir şäxsin ävvälcädän test vasitäsilä sınaq yoxlamasından keçmäsi vacibdir. Yalnız test sınaq yoxlamasından keçmiş şäxslär informatika üzrä olimpiadada iştirak etmäk hüququna malik ola bilärlär.